Wewnątrz zielonego sejfu – wartościowe związki w konopiach

W ostatnich latach konopie cieszą się coraz większym zainteresowaniem, a ich obecność na rynku przekłada się na szeroką gamę produktów z ich udziałem. To roślina o wyjątkowo bogatym składzie: zawiera liczne związki biologicznie czynne, które, jak pokazują coraz liczniejsze badania, mogą mieć cenne zastosowania.
W gąszczu dostępnych produktów i specjalistycznych pojęć łatwo się pogubić, dlatego przygotowaliśmy dla Was praktyczne kompendium wiedzy: zestawienie kluczowych związków występujących w konopiach wraz z podpowiedziami, w jakich rodzajach produktów można ich szukać.

Kwasy tłuszczowe – tłuszcz, który pracuje dla Ciebie

Nasiona konopi są głównym źródłem kwasów tłuszczowych w roślinie, zawierając nawet około 35% tłuszczu, z czego aż 75-81% stanowią niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), których organizm nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować i musi je pozyskiwać z diety. Olej z nasion konopi uchodzi za jedno z nielicznych roślinnych źródeł tłuszczów zawierających kwasy omega-6 i omega-3 w idealnej proporcji wynoszącej 2:1-3:1, optymalnej dla zdrowia serca i równowagi procesów zapalnych w organizmie.

• Kwasy omega-6 – dominujący kwas linolowy (LA) to aż 50-70% tłuszczów w nasionach i oleju konopnym. Jest niezbędny do budowy błon komórkowych i produkcji hormonów regulujących krążenie i stany zapalne. Wspiera zdrowie skóry, poprawiając jej barierę ochronną i przyspieszając gojenie. Do omega-6 należy też kwas γ-linolenowy (GLA, około 3%), którego jednym z nielicznych naturalnych źródeł są właśnie konopie. Wyjątkowo cenny ze względu na silne działanie przeciwzapalne i wspieranie równowagi hormonalnej, co pomaga m.in. przy PMS i menopauzie.
• Kwasy omega-3 – kwas α-linolenowy (ALA) stanowi około 17% kwasów tłuszczowych w oleju. To podstawowy kwas omega-3, z którego organizm buduje dłuższe formy. Działa przeciwzapalnie, wspiera serce, mózg i układ nerwowy, a także poprawia kondycję skóry, łagodząc suchość i stany zapalne. Obecny jest też kwas stearydynowy (SDA, ok. 2%), rzadko spotykany w innych olejach roślinnych, a który pomaga sprawniej przetwarzać ALA na dłuższe kwasy omega-3.
• Kwas oleinowy (omega-9) – stanowi 5-11% tłuszczów w oleju konopnym. To jednonienasycony kwas, który pomaga obniżać „zły” cholesterol LDL, zmniejszając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Witaminy – bomba w kropli oleju

Witaminy obecne w konopiach występują w korzystnych formach i są dobrze przyswajalne – głównie dzięki naturalnym tłuszczom, które działają jak „nośnik” pomagający wchłaniać witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak A, E czy K. Poza tym, konopie dostarczają również witamin z grupy B, które można znaleźć nie tylko w nasionach, ale też pozostałych częściach rośliny.

• Witamina A – pochodzi z β-karotenu obecnego w nasionach i zielonych częściach rośliny. Wspiera zdrowie oczu, skóry i błon śluzowych, które chronią organizm przed infekcjami oraz wspomaga układ odpornościowy (w tym produkcję białych krwinek). Działa przeciwutleniająco i pomaga w regeneracji tkanek.
• Witaminy z grupy B (B₁ – tiamina, B₂ – ryboflawina, B₃ – niacyna, B₆ – pirydoksyna, B₉ – kwas foliowy) – występują przede wszystkim w łuskanych nasionach, uczestniczą w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek, wspierają układ nerwowy i wydolność mózgu, a także zdrowie skóry i włosów. Ich niedobór może prowadzić do zmęczenia, zaburzeń nastroju i problemów neurologicznych.
• Witamina E (tokoferol) – w dużych ilościach występuje w oleju i nasionach. Jest silnym antyoksydantem, chroni komórki i błony komórkowe przed uszkodzeniami, poprawia nawilżenie i gojenie skóry oraz korzystnie wpływa na poziom cholesterolu i profil lipidowy krwi.
• Witamina C – obecna w niewielkich ilościach w zielonych liściach i młodych pędach. Działa jako przeciwutleniacz, wzmacnia odporność i uczestniczy w produkcji kolagenu.
• Witamina D i K – w konopiach występują w śladowych ilościach – wspierają odpowiednio zdrowie kości i krzepnięcie krwi.

Minerały – mikroelementy, maksymalne znaczenie

Minerały to niezbędne składniki, bez których organizm nie mógłby prawidłowo funkcjonować. Wspierają budowę kości, pracę mięśni i układu nerwowego, odporność oraz procesy metaboliczne. Konopie są prawdziwą kopalnią tych cennych pierwiastków. Działają w synergii z witaminami i przeciwutleniaczami, co potęguje ich działanie ochronne.

• Magnez – reguluje napięcie mięśniowe, ciśnienie krwi i wspiera układ odpornościowy. Jest też kluczowy dla pracy serca i układu nerwowego.
• Wapń – podstawowy budulec kości i zębów, odpowiada też za krzepnięcie krwi, przewodnictwo nerwowe i skurcze mięśni.
• Cynk – wspiera odporność, gojenie ran, syntezę hormonów oraz zdrowie skóry, włosów i paznokci.
• Fosfor – razem z wapniem buduje kości, a jako składnik ATP (nośnik energii w komórkach) bierze udział we wszystkich procesach energetycznych organizmu.
• Potas – pomaga regulować ciśnienie krwi, pracę serca i gospodarkę wodno-elektrolitową, równoważy działanie sodu.
• Żelazo – umożliwia transport tlenu we krwi (wchodzi w skład hemoglobiny), wzmacnia odporność.
• Miedź – wspomaga produkcję czerwonych krwinek oraz pracę układu nerwowego i immunologicznego.
• Mangan – bierze udział w metabolizmie i działa przeciwutleniająco.

Białko – cicha siła w zielonym ziarnie

Nasiona konopi zawierają ok. 20-25% białka, a w formie proszku jego stężenie sięga nawet 50%. Główne frakcje to edestyna (65-80%) i albumina (15-30%) – oba białka to łatwo przyswajalne globuliny. Co ważne, białko konopne dostarcza wszystkich dziewięciu aminokwasów egzogennych, czyli tych, których organizm nie potrafi sam wytworzyć. Białko konopne wyróżnia się wysoką zawartością argininy (dobrze wpływa na krążenie) oraz metioniny i cysteiny (ważnych m.in. dla skóry i procesów detoksykacji). W porównaniu z białkiem serwatkowym, konopie mają nieco mniej leucyny, kluczowej dla pobudzenia syntezy białek mięśniowych, dlatego osoby aktywne fizycznie mogą uzupełniać dietę o inne roślinne źródła, np. soję lub orzechy.

Błonnik pokarmowy – naturalny regulator trawienia

Produkty konopne, zwłaszcza niełuskane nasiona, to wyjątkowo bogate źródło błonnika, który może stanowić aż 30-40% ich masy. Łuskane ziarna (tzw. hemp hearts) mają go znacznie mniej – około 10%, ponieważ większość włókien usuwana jest wraz z łupiną. Całe nasiona dostarczają mieszankę błonnika rozpuszczalnego (ok. 20%) i nierozpuszczalnego (ok. 80%), co sprawia, że działają kompleksowo na przewód pokarmowy:

• Błonnik rozpuszczalny – w żołądku tworzy żel, który spowalnia pasaż treści pokarmowej, wydłuża uczucie sytości i pomaga stabilizować poziom glukozy we krwi.
• Błonnik nierozpuszczalny – zachowuje strukturę włókna i działa jak „szczotka fizjologiczna”, oczyszczając jelita z niestrawionych resztek pokarmu, przyspieszając pasaż jelitowy i zapobiegając zaparciom.

Barwniki roślinne – paleta korzyści

Konopie to również bogactwo naturalnych barwników o cennych właściwościach prozdrowotnych. Do najważniejszych z nich należą karotenoidy, chlorofil oraz antocyjany, a ich różną ilość znajdziemy w roślinie, w zależności od odmiany, warunków uprawy oraz metod przetwarzania.

• Karotenoidy – nadają roślinom złocisto-zielone odcienie odcienie, są obecne przede wszystkim w nasionach oraz w liściach. Chronią przed wolnymi rodnikami – zarówno komórki, jak i produkty z konopii (ich obecność w oleju konopnym spowalnia jełczenie). Na szczególną uwagę zasługuje β-karoten, (przekształcany w witaminę A, wspiera wzrok, skórę i odporność) oraz luteina i zeaksantyna (chronią oczy i są istotne w profilaktyce zwyrodnienia plamki żółtej).
• Chlorofil – znajduje się głównie w liściach, pędach i nasionach, nadając im zieloną barwę. Działa antyoksydacyjnie, wspomaga detoksykację (wiąże toksyny i ułatwia ich usuwanie, co ma znaczenie w kontekście ochrony wątroby) i wykazuje potencjalne właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne. Może wspierać krążenie i produkcję krwinek, ponieważ struktura chlorofilu przypomina hem – składnik hemoglobiny, odpowiedzialnej za transport tlenu we krwi, a jego spożycie może poprawić przyswajanie żelaza.
• Antocyjany – odpowiadają za fioletowo-niebieskie zabarwienie i chronią roślinę przed promieniowaniem UV i infekcjami. Wykazują silne działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające, wspierają układ sercowo-naczyniowy i mogą korzystnie wpływać na funkcje poznawcze. 

Polifenole – naturalna tarcza

To bioaktywne związki obecne w nasionach, oleju i zielonych częściach konopi. Posiadają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Badania wskazują, że mogą pomagać neutralizować wolne rodniki, łagodzić stany zapalne i wspierać odporność oraz zdrowie skóry. Szczególną grupą są cannflaviny, które występują wyłącznie w konopiach i potrafią blokować enzymy odpowiedzialne za rozwój stanów zapalnych, co czyni je obiecującymi kandydatami badań nad nowymi, naturalnymi terapiami.

Kannabinoidy – roślinna inteligencja w akcji

Konopie są znane jako najbogatsze źródło kannabinoidów – szczególnej rodziny związków, z których najbardziej znane są kannabidiol (CBD) i kannabigerol (CBG). Mimo że różnią się one budową i mechanizmem działania, to uzupełniają się wzajemnie i wpływają na układ endokannabinoidowy – wewnętrzny system odpowiedzialny za utrzymanie równowagi w organizmie, co tłumaczy ich szerokie spektrum działania.

• Kannabidiol (CBD) to najlepiej przebadany niepsychoaktywny kannabinoid, obecny głównie w kwiatach i liściach konopi przemysłowych. Badania wskazują, że może działać przeciwzapalnie, przeciwutleniająco i neuroprotekcyjnie, wspierając układ nerwowy, łagodząc objawy stresu i stanów zapalnych. CBD wykazuje również działanie uspokajające, co czyni go obiektem zainteresowania w badaniach nad zaburzeniami lękowymi. W kosmetyce jest ceniony za działanie normalizujące – reguluje wydzielanie sebum, łagodzi zmiany trądzikowe i poprawia mikrokrążenie skóry.
• Kannabigerol (CBG) to związek wyjściowy dla innych kannabinoidów, obecny głównie w młodych roślinach. Choć trudniej dostępny, ma spory potencjał – również przeciwzapalny, przeciwutleniający, antybakteryjny i neuroprotekcyjny (m.in. poprzez ochronę neuronów i wspieranie ich regeneracji). Działa rozluźniająco na mięśnie gładkie (co może pomagać w chorobach jelit) i korzystnie wpływa na regenerację skóry, dlatego coraz częściej pojawia się w dermokosmetykach.

Mamy nadzieję, że nasza „pigułka wiedzy” pozwoliła Ci lepiej zrozumieć, jak wszechstronnym źródłem cennych związków są konopie. Jeśli chcesz sprawdzić ich działanie w praktyce, w naszym sklepie znajdziesz wspomniane w tekście produkty takie jak olej, nasiona (całe i łuskane), białko konopne oraz napary. Oferujemy również szeroki wybór ekstraktów – każdy może dobrać coś odpowiedniego do swoich potrzeb.

Bibliografia:

1. Hemp Seed Oil Properties – Oklahoma State University Extension. https://extension.okstate.edu/fact-sheets/hemp-seed-oil-properties.html
2. Hemp Seeds: Nutrition, Health Benefits, and Use – Medical News Today. https://www.medicalnewstoday.com/articles/323037
3. Hemp Oil – Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Hemp_oil
4. Hempseed as a nutritional resource: An overview. https://assets.fsnforum.fao.org/public/discussions/contributions/Hempseed_as_a_nutritional_resource-_An_overview_2.pdf 
5. Beneficial effects of linoleic acid on cardiometabolic health: an update. https://lipidworld.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12944-024-02246-2 
6. Gamma-Linolenic Acid (GLA): Uses, Side Effects & More https://www.verywellhealth.com/the-benefits-of-gamma-linolenic-acid-89185 
7. α-Linolenic acid https://en.wikipedia.org/wiki/%CE%91-Linolenic_acid 
8. Hempqualizer – Organic Cold Pressed Hemp Oil. https://www.hempqualizer.com/products/organic-cold-pressed-hemp-oil
9. Hemp Seeds (Cannabis sativa L.) as a Valuable Source of Natural Ingredients for Functional Foods-A Review https://www.mdpi.com/1420-3049/29/9/2097
10. 6 Evidence-Based Health Benefits of Hemp Seeds https://www.healthline.com/nutrition/6-health-benefits-of-hemp-seeds#plant-based-protein 
11. Recent advances in plant protein modification: spotlight on hemp protein https://pubs.rsc.org/en/content/articlehtml/2024/fb/d3fb00215b 
12. Chlorophyll: Benefits, foods, and supplements. https://www.medicalnewstoday.com/articles/322361 
13. Comparative Analysis of Polyphenolic Profile and Chemopreventive Potential of Hemp Sprouts, Leaves, and Flowers of the Sofia Variety https://www.mdpi.com/2223-7747/13/15/2023 
14. From Waste to Resource: Mineral and Biochemical Characterization of Hemp By-Products in the Fiber and Seed Supply Chain https://www.mdpi.com/2073-4395/15/3/564 
15. Anthocyanins in health and disease, Wallace, T. C., & Giusti, M. M. (2008). Nutritional Toxicology, CRC Press.
16. Antioxidative and Anti-Inflammatory Properties of Cannabidiol https://www.mdpi.com/2076-3921/9/1/21 
17. Cannabigerol (CBG): A Comprehensive Review of Its Molecular Mechanisms and Therapeutic Potential https://www.mdpi.com/1420-3049/29/22/5471